floranatolica
 
Ara Üye girişi DDbtn
-
Anchusa leptophylla
 
Kızılçevlik / Pınarbaşı / Kayseri - Temmuz 2021 © Serdar Ölez
Anchusa leptophyllaAnchusa leptophyllaAnchusa leptophyllaAnchusa leptophyllaAnchusa leptophyllaAnchusa leptophyllaphotos
Gözlem bildir
Ballık
Boraginaceae / Anchusa / Anchusa leptophylla
mapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmap
Ballık (Anchusa leptophylla) Hodangiller (Boraginaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Ergene, Batı, Orta ve Doğu Karadeniz, Yukarı Sakarya, Orta Kızılırmak, Yukarı Kızılırmak, Konya, Yukarı Fırat, Erzurum-Kars, Yukarı Murat-Van, Adana, Dicle alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. 800-3000 m yükseklikler arasında; taşlık yamaçlar, kumluk alanlar ve bozkırlarda gelişim gösterirler.


Türkçe literatürde genellikle Ballık olarak adlandırılsa da, bazı yörelerde toklubaşı veya yünlü ballık olarak bilinir. Bilimsel olarak Anchusa leptophylla Roem. & Schult. şeklinde tanımlanır.

Anchusa etimolojisi

Anchusa Eski Yunancada kozmetik amaçlarla kullanılan bir bitkiye (muhtemelen Alkanna tinctoria) verilen isim olan ἄγχουσα (ánkhousa) kelimesinden türetilmiştir.

leptophylla etimolojisi

Leptophylla Latincede `uzun, ince yaprakları olan´ anlamına gelen leptophyllus kelimesinden türetilmiştir. Kısaltmalar arasında yer alan & işareti, bu bilim insanlarının bitki hakkındaki makaleyi birlikte yayınladılarını belirtir. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. Roem. kısaltması bilim insanı Johann Jakob Roemer (1763-1819) için kullanılmıştır. Schult. kısaltması bilim insanı Josef August Schultes (1773-1831) için kullanılmıştır; Schultes Avusturyalı bir bitki bilimcidir.

Morfoloji


40-70 cm boylanabilen, iki yıllık veya çok yıllık, otsu bir türdür. Gövdeler dik gelişir, ± basit veya dallanmıştır, yüzeyi sert kıllı veya kır tüylü-sert kıllıdür. Yapraklar şeritsi formda, 60-110 x 6-8 mm boyutlarda ve tam kenarlıdır. Çiçeklenme haziran-temmuz ayları arasında gerçekleşir. Çiçek kurulu ipeksi tüylü ve ± yayılı sert kıllıdır; meyvelenmeye doğru boyu uzar; brakte yumurtamsı-mızraksı ve küçüktür. Çanak 4-9 mm uzunluktadır, 1/3-2/3´ünden küt uçlu loblara bölünmüştür; meyvelenmeye doğru boyu uzar. Taç genellikle parlak mavi ve beyaz boyunludur, nadiren beyaz veya sarımsı olabilir; tüp 6-10 mm uzunluktadır, loblar 2-4 mm uzunluktadır. Sert kabuklu küçük meyve 2-3 x 2.5-4 mm boyutlarda ve eğik yumurta biçimlidir. Türkiye´de üç alttürü gözlenmektedir, bu alttürlerin ayrım anahtarı şu şekildedir.
A. leptophylla subsp. tomentosa: çanak çiçek zamanı 7-9 mm uzunluktadır; tüp şeklindeki taç yapı 8-10 mm uzunluktadır.
A. leptophylla subsp. incana: çanak çiçek zamanı 4-6 mm uzunluktadır; tüp şeklindeki taç yapı 6-8 mm uzunluktadır; çanak 1/2 veya daha fazlasından loblara bölünmüştür, tüy örtüsü bazen seyrek olmak üzere ± yayılı tüylüdür; gövdeler boylu boyunca ve bolca dallanmıştır.
A. leptophylla subsp. leptophylla: çanak çiçek zamanı 4-6 mm uzunluktadır; tüp şeklindeki taç yapı 6-8 mm uzunluktadır; çanak yaklaşık 1/3´ünden loblara bölünmüş ve yoğun ipeksi tüylüdür; gövdeler sadece taban yakınından dallanmıştır.



listMaplistPiclist

Gözlemler


Anchusa leptophyllaÇobanyıldızı / Pülümür / Tunceli
Haziran 2023 ©Serdar Ölez
Anchusa leptophyllaSağlamtaş / Pülümür / Tunceli
Haziran 2023 ©Serdar Ölez
Anchusa leptophyllaÇalatlı / Yozgat
Haziran 2023 ©Serdar Ölez
Anchusa leptophyllaKırklar / Pülümür / Tunceli
Haziran 2022 ©Salih Usta
Anchusa leptophyllaHasangazi / Pülümür / Tunceli
Haziran 2022 ©Salih Usta
Anchusa leptophyllaTurnadere / Pülümür / Tunceli
Haziran 2022 ©Salih Usta
Anchusa leptophyllaKızılçevlik / Pınarbaşı / Kayseri
Temmuz 2021 ©Serdar Ölez
Anchusa leptophyllaPülümür / Tunceli
Aralık 2017 ©Ebru Yüce Babacan vd.
Benzer taxonlar
Türkiye´de doğal yayılan A. leptophylla taksonları: Anchusa leptophylla subsp. incana, Anchusa leptophylla subsp. leptophylla, Anchusa leptophylla subsp. tomentosa
Türkiye´de doğal yayılan Anchusa türleri: A.aegyptiaca, A.azurea, A.cespitosa, A.gmelinii, A.hybrida, A.konyaensis, A.leptophylla, A.limbata, A.officinalis, A.procera, A.pusilla, A.strigosa, A.stylosa, A.thessala




Kaynaklar
  1. Davis,P.H., Cullen,J., & Coode,M.J. (1962-1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press (Çeviri: Ölez S., 2021)
  2. Anchusa. (2021). Wiktionary, the free dictionary. https://en.wiktionary.org/wiki/Anchusa
  3. Leptophylla - WordSense dictionary. (2021). WordSense Dictionary: word origin & history, definitions, synonyms & translations. https://www.wordsense.eu/leptophylla/
  4. NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
  5. Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
  6. Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
  7. IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)