floranatolica
 
Ara Üye girişi DDbtn
-
Iris persica
 
Darende / Malatya - Mart 2024 © Serdar Ölez
Iris persicaIris persicaIris persicaIris persicaIris persicaIris persicaphotos
Gözlem bildir
Nevruz Çiçeği
Iridaceae / Iris / Iris persica
mapmapmapmapmapmapmapmapmapmap
Buzala (Iris persica) Süsengiller (Iridaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Orta Kızılırmak, Yukarı Kızılırmak, Konya, Yukarı Fırat, Yukarı Murat-Van, Hakkari, Adana, Orta Fırat, Dicle alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. 500-1650 m yüksekliklerde; taşlık ağaçlıklar, çalılık veya dağınık çam koruluklarında doğal gelişim gösterir. Karların erimesi ile Mart-Nisan aylarında çiçek açar.


Türkçe literatürde genellikle Buzala olarak adlandırılsa da, bazı yörelerde nevruz otu olarak bilinir. Bilimsel olarak Iris persica L. şeklinde tanımlanır.

Iris etimolojisi

İris cins adı Yunancada `gökkuşağı tanrısı` anlamına gelen Ἶρις (iris) kelimesinden türetilmiştir; iris mitolojide diğer tanrılara haberci olarak hizmet ediyordu; iris ayrıca gözün renkli kısmına verilen isimdir.

persica etimolojisi

Persica {Latince}: Pers (İran) topraklarından gelen, İran`a ait veya İran΄a dair anlamında kullanılmıştır. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. L. kısaltması bilim insanı Carl Linnaeus (1707-1778) için kullanılmıştır; Linnaeus modern taksonominin babası, İsveçli bir botanikçi, doktor ve zoologdur.

Morfoloji


11 cm boylanabilen soğanlı bir türdür. Gövde yapraklar tarafından gizlenmiştir ancak meyve döneminde uzar; soğan 1.5 cm çaptadır ve yaşlı tabakalar dışarı doğru boyun oluşturur. Yapraklar 3-4 tane ve v-biçimli, oluksu veya omurgalıdır; tabanda 0.4-1.2 cm genişliktedir; üst parlak yeşil, alt grimsi-yeşil renktedir; kenarlar kalınlaşmış, yarı saydam veya beyaz renktedir; yüzeyler kabarcıklı veya az pürüzlüdür; çiçeklenme sırasında kısmi gelişmiş, sonraları 10 cm boydadır. Brakte ve brakteol yapı ve ölçü bakımından eşit değildir, birbirine benzemez; brakte yeşil, sert, dik ve yapraksı; brakteol zarsı, sıklıkla yarı şeffaftır. Çiçekler 1-4 tane, gümüşümsü-gri, mat saman sarısı, kahverengi veya soluk grimsi-yeşil, sıklıkla mat eflatun desenli; çiçek tüpü 6-8 cm; dış tepaller genellikle koyu eflatun veya kahverengimsi renkli, 3.5-4.5 cm, dip kısım 2-3 x 2-2.5 cm, aya genişçe eliptik, 1-1.8 x 0.9-1.4 cm, ibik çok belirgin, sarı, genellikle kahverengi veya eflatun benekli; iç tepaller yayvan veya aşağı bükülmüş, ters mızraksı, en çok 2,5 × 0,8 cm, tam kenarlı, 3 loblu veya dişli; boyuncuk dalı 3.5-4.5 cm boydadır. Meyve kapsül, elipsoid, 3-5 x 1-1.3 cm, sivri uçlu; tohumlar küremsi, 4mm, ağsı-buruşuk yüzeylidir.



listMaplistPiclist

Gözlemler


Iris persicaGünpınar / Darende / Malatya
Mart 2024 ©Serdar Ölez
Iris persicaZaviye / Darende / Malatya
Mart 2024 ©Serdar Ölez
Iris persicaDarende / Malatya
Mart 2024 ©Serdar Ölez
Iris persicaElazığ
Mart 2015 ©Ahmet Aksoy
Benzer taxonlar
Türkiye´de doğal yayılan Iris türleri: I.albicans, I.aphylla, I.aschersonii, I.atropatana, I.aucheri, I.bakeriana, I.barnumiae, I.caucasica, I.danfordiae, I.elegantissima, I.farashae, I.foetidissima, I.galatica, I.gatesii, I.histrio, I.histrioides, I.junonia, I.kerneriana, I.kirkwoodiae, I.lazica, I.lycotis, I.masia, I.nectarifera, I.nezahatiae, I.orientalis, I.pamphylica, I.paradoxa, I.persica, I.peshmeniana, I.pseudacorus, I.pseudocaucasica, I.pumila, I.purpureobractea, I.reticulata, I.sari, I.schachtii, I.sibirica, I.sintenisii, I.sophenensis, I.sprengeri, I.spuria, I.stenophylla, I.suaveolens, I.taochia, I.tuberosa, I.unguicularis, I.urmiensis, I.xanthospuria, I.zagrica




Kaynaklar
  1. Davis,P.H., Cullen,J., & Coode,M.J. (1962-1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press (Kısım çevirisi: Ölez S., 2023).
  2. Güner, A. (2021). Iris L.. Şu eserde: Güner, A., Kandemir, A., Menemen, Y., Yıldırım, H., Aslan, S., Ekşi, G., Güner, I., Çimen, A.Ö. ve Şen, F. (edlr.). Resimli Türkiye Florası veb sürümü. ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları, İstanbul. eISBN: 978-605-70199-3-6; DOI No: 10.30796/ANGV.2021.9.
  3. NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
  4. Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
  5. Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
  6. IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)