floranatolica
 
Ara Üye girişi DDbtn
-
Rosa canina
 
A.Ü. Fen Fakültesi / Ankara - Mayıs 2015 © Serdar Ölez
Rosa caninaRosa caninaRosa canina
Gözlem bildir
Kuşburnu
Rosaceae / Rosa / Rosa canina
mapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmap
Kuşburnu (Rosa canina) Gülgiller (Rosaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Çatalca-Kocaeli, Ergene, Güney Marmara, Batı, Orta ve Doğu Karadeniz, İç Batı Anadolu, Yukarı Sakarya, Orta Kızılırmak, Yukarı Kızılırmak, Yukarı Fırat, Erzurum-Kars, Yukarı Murat-Van, Hakkari, Antalya, Adana, Dicle alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. Türkiye´nin yanı sıra Avrasya, Kuzey Batı Afrika, Lübnan, Kuzeydoğu Irak, Kafkasya, Kuzey ve Batı İran, Kuzey Afganistan, Kuzey Pakistan, Kaşmir, Orta Asya’da da yayılış gösterir. 30-1700 m yükseklikler arasında; toprak yığınları, taşlık yamaçlar, çalılıklar, tarla sınırları, ormanlar ve orman içi açıklıklarda; genellikle kireçtaşı kayaçlarda gözlemlenebilir.

Türkçe literatürde genellikle Kuşburnu olarak adlandırılsa da, bazı yörelerde yabangülü, şillan, deligül, gülburnu veya gülelması olarak bilinir. Bilimsel olarak Rosa canina L. şeklinde tanımlanır.

Rosa etimolojisi

Rosa {Latince}: gül. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. L. kısaltması bilim insanı Carl Linnaeus (1707-1778) için kullanılmıştır; Linnaeus modern taksonominin babası, İsveçli bir botanikçi, doktor ve zoologdur.

Morfoloji


Dik büyüyen, 1-3 m boylarında, bazen sarılıcı çalılardır. Yan dallar genelde bir yay şeklinde esnek ve aşağı doğru sarkık; dikenler genç dallarda narin ve küçük, yaşlı ve ana gövdelerde sert görünüşlü ve aşağı doğru kıvrık, uniform, iğnemsidir ve kılsı dikenler yoktur. Yapraklar donuk yeşil renkte; 5-7 nadiren 3 yaprakçıklıdır. Yaprakçıklar dar eliptik-geniş yumurtamsı, 1,2-4,5 x 0,9-2,5 cm, genelde sivri uçlu, nadiren küt ya da yuvarlak uçlu, tabanı sivri-kamamsı, yuvarlağımsı küttür. Yaprakların her iki yüzü de çıplak veya tüylü, yaprak orta damarı çıplak ya da tüylü, seyrek olarak saplı bezeli ve küçük dikenlidir. Kulakçık 1,3-2,2 x 0,2-0,6 cm, dar uzun bazen geniş, kulakçıklar belirgin, kenarları tam ve bezelidir. Çiçekler tek tek ya da 2-8’li gruplar halindedir. Çiçek kurulunun tabanında, gösterişli mızraksı 1,5-2,5 x 0,5-1 cm boyunda, çıplak ya da hafif tüylü, kenarları bezeli testere dişli brahteler mevcuttur. Çiçek sapı 0,5-2,5 cm çıplak ya da saplı bezeli ve iğnemsi dikenlidir. Çanak yapraklar mızraksı, tepede dar uzun loplu, 1,2-2,5 x 0,3-0,4 cm, dış çanak yapraklar pennatifid, dar ya da genişçe mızraksı, tam ya da bezeli-dişli loplu, çıplak ya da yumuşak sık tüylü, nadiren arkada bezelidir. Çanak yapraklar genellikle geriye kıvrılmış ve çiçeklenme zamanından hemen sonra düşücüdür. Taç yapraklar 1,5-2,7 x 0,8-1,5 cm beyaz, uçuk pembe, pembe, nadiren koyu pembe renktedir. Stiluslar serbest, uzun, genellikle çıplak ya da hafif tüylü, nadiren ince uzun tüylü, stigma başı az çok gevşek, koni veya küre şeklinde, disk geniş ve koni şeklinde, ağız kısmı dardır. Hipantiyum oval veya küremsi, üzeri genellikle çıplak nadiren saplı bezeli, turuncu kırmızı, olgunlaşınca siyahımsı-kırmızı renktedir (Nilsson, 1972; Kültür, 1998).



listMaplistPiclist

Gözlemler


Rosa caninaA.Ü. Fen Fakültesi / Ankara
Mayıs 2015 ©Serdar Ölez
Rosa caninaİdris Dağı / Kalecik / Ankara
Eylül 2016 ©Serdar Ölez
Rosa caninaAyaş / Ankara
Ekim 2017 ©Serdar Ölez
Rosa caninaGürün / Sivas
Ekim 2018 ©Selvinaz Gülçin Bozkurt vd.
Rosa caninaKıbrıs / Mamak / Ankara
Aralık 2019 ©Serdar Aslan vd.
Rosa caninaAnkara
Aralık 2015 ©İsmail Eker vd.
Rosa caninaUlus / Bartın
Aralık 2018 ©Bilge Tunçkol ve ark.
Rosa caninaKüre / Kastamonu
Ekim 2022 ©Bilge Tunçkol ve ark.
Rosa caninaKavaklı / Yenice / Karabük
Aralık 2019 ©Ahmet Aytekin ve ark.
Rosa caninaPülümür / Tunceli
Mayıs 2020 ©Metin Armağan
Benzer taxonlar
Türkiye´de doğal yayılan Rosa türleri: R.agrestis, R.arvensis, R.beggeriana, R.boissieri, R.canina, R.corymbifera, R.damascena, R.dumalis, R.elymaitica, R.foetida, R.gallica, R.hemisphaerica, R.hirtissima, R.iberica, R.kotschyana, R.marginata, R.micrantha, R.mollis, R.orientalis, R.oxyodon, R.phoenicia, R.pisiformis, R.puberulenta, R.pulverulenta, R.rubiginosa, R.sempervirens, R.spinosissima, R.tomentosa, R.turcica, R.vanheuckeriana, R.villosa
Gözlem bildirilen diğer Rosa türleri: R.banksiae




Kaynaklar
  1. Akkemik, Ü. (Ed). 2018. Türkiye’nin Doğal-Egzotik Ağaç ve Çalıları. Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. 684s.
  2. Nilsson, Ö. 1972. Rosa L. In: Davis PH (ed.) Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vol. 4, pp. 106-128, Edinburgh; Edinburgh University Press.
  3. Kültür, Ş. 1998. Kuzey-Batı Türkiye’de yetişen yabani Rosa türleri üzerine farmasotik botanik bir araştırma. İ.Ü. Eczacılık Fakültesi Doktora Tezi
  4. Kuşburnu Hakkında, Biriz.biz internet sitesi, Erişim tarihi Nisan24, 2020 (http://biriz.biz/kusburnu/)
  5. NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
  6. Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
  7. Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
  8. IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)