floranatolica
 
Ara Üye girişi DDbtn
-
Centaurea solstitialis
 
Keçikıran / Siverek / Şanlıurfa - Temmuz 2021 © Serdar Ölez
Centaurea solstitialisCentaurea solstitialisCentaurea solstitialis
Gözlem bildir
Çakır Dikeni
Asteraceae / Centaurea / Centaurea solstitialis
mapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmap
Çakırdikeni (Centaurea solstitialis) Papatyagiller (Asteraceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Istranca, Çatalca-Kocaeli, Ergene, Güney Marmara, Batı, Orta ve Doğu Karadeniz, Asıl Ege, İç Batı Anadolu, Yukarı Sakarya, Orta Kızılırmak, Yukarı Kızılırmak, Konya, Yukarı Fırat, Erzurum-Kars, Yukarı Murat-Van, Hakkari, Antalya, Adana, Orta Fırat, Dicle alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. Deniz seviyesi ile 1900 m yükseklikler arasında; çam ormanları, kuru yüzeyler ve döküntülüklerde bulunur.
 


Bilimsel olarak Centaurea solstitialis L. şeklinde tanımlanır.

Centaurea etimolojisi

Centaurea cins adı Latincede `yüz` anlamına gelen centum kelimesi ile `altın` anlamına gelen aurum kelimesinin birleşiminden türetilmiştir; cinsin ilk tür örneğinin parlak sarı çiçeklerine işaret eder.

solstitialis etimolojisi

Solstitialis Eski Latincede `gündönümü, özellikle yaz gündönümü (21 Haziran)´ anlamına gelen solstitium kelimesinden türetilmiştir; (muhtemelen) bitkinin çiçek açma dönemine işaret eder. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. L. kısaltması bilim insanı Carl Linnaeus (1707-1778) için kullanılmıştır; Linnaeus modern taksonominin babası, İsveçli bir botanikçi, doktor ve zoologdur.

Morfoloji


15-60 cm boylanabilen, tek yıllık otsu bir türdür. Gövde basık-kaba tüylüdür. Dip ve alt yapraklar lirat veya tüysü parçalı ve 3-4 çift yanal dilimlidir. Orta ve üst yapraklar mızraksı veya şeritsi-mızraksı, loblu, dişli veya tam kenarlıdır; dekürenttir, yapraklar sapsızdır ve taban gövde üzerine dar tam kenarlı kanatlar şeklinde uzar. Çiçeklenme haziran-ağustos ayları arasında gerçekleşir. İnvolukrum 13-16 x 8-12mm boyutlardadır ve yüzey örümcek ağsı-kaba tüylüdür. Filarilerin uç kısmında saman rengi veya kırmızı sivri birer diken bulunur; dikenler involukruma neredeyse dik açıda ve 8-25 mm boydadır; diken tabanının her iki kenarında 2-3 dikencik bulunur; dışta kalan filarilerin kısa dikenciklidir. Çiçekler sarı veya pembe renktedir. Sert kabuklu meyveler 2-3 mm uzunluktadır; dış kısımdakiler siyahımsıdır ve papus taşımaz; ortadakiler grimsi-kahverengi renktedir ve 3-4 mm beyaz papus taşır, papus dıştan içe doğru dereceli olarak daha uzundur. Türkiye´de üç alttürü gözlenmektedir:
C. solstitialis subsp. carneola: Çiçekler pembedir
C. solstitialis subsp. solstitialis: Çiçekler sarıdır; dikenler genellikle 15 mm´den daha uzundur ve saman rengindedir.
C. solstitialis subsp. pyracantha: Çiçekler sarıdır; dikenler narin, genellikle 15 mm´den daha kısa ve kırmızımsı denk geçişlidir.


listMaplistPiclist

Gözlemler


Centaurea solstitialisKeçikıran / Siverek / Şanlıurfa
Temmuz 2021 ©Serdar Ölez
Centaurea solstitialisGürün / Sivas
Ekim 2018 ©Selvinaz Gülçin Bozkurt vd.
Benzer taxonlar
Türkiye´de doğal yayılan C. solstitialis taksonları: Centaurea solstitialis subsp. carneola, Centaurea solstitialis subsp. pyracantha, Centaurea solstitialis subsp. solstitialis
Türkiye´de doğal yayılan Centaurea türleri: C.acicularis, C.aegialophila, C.aggregata, C.akmanii, C.aksoyi, C.aladaghensis, C.albiflora, C.albonitens, C.amaena, C.amanicola, C.amanosensis, C.antalyensis, C.anthemifolia, C.antiochia, C.antitauri, C.aphrodisea, C.arenaria, C.arifolia, C.armena, C.athoa, C.aucheri, C.austroanatolica, C.aytugiana, C.aziziana, C.babylonica, C.balsamita, C.baseri, C.behen, C.bingoelensis, C.bruguierana, C.cadmea, C.calcitrapa, C.calolepis, C.cankiriensis, C.carduiformis, C.cariensiformis, C.cariensis, C.cassia, C.cataonica, C.chaldaeorum, C.cheirolepidoides, C.cheirolopha, C.chrysantha, C.consanguinea, C.coronopifolia, C.cuneifolia, C.davisii, C.deflexa, C.demirizii, C.derderiifolia, C.dichroa, C.diffusa, C.doddsii, C.drabifolia, C.drabifolioides, C.dursunbeyensis, C.elazigensis, C.ensiformis, C.ertugruliana, C.fenzlii, C.foliosa, C.gigantea, C.glabroauriculata, C.glastifolia, C.goksivriensis, C.gulissashvilii, C.hakkariensis, C.halophila, C.handelii, C.haradjianii, C.haussknechtii, C.helenioides, C.hermannii, C.hierapolitana, C.hyalolepis, C.iberica, C.inermis, C.inexpectata, C.isaurica, C.jacea, C.kaynakiae, C.kilaea, C.kirmacii, C.kizildaghensis, C.kochiana, C.kotschyi, C.kurdica, C.laxa, C.leptophylla, C.longifimbriata, C.luschaniana, C.lycaonica, C.lycia, C.lycopifolia, C.lydia, C.macrocephala, C.macroptilon, C.malatyensis, C.marashica, C.mersinensis, C.nallihanensis, C.nemecii, C.nerimaniae, C.nigrescens, C.nivea, C.nydeggeri, C.obtusifolia, C.ochrocephala, C.odyssei, C.oltensis, C.olympica, C.pamphylica, C.paphlagonica, C.patula, C.persica, C.pestalozzae, C.phrygia, C.pinetorum, C.polyclada, C.polypodiifolia, C.pseudokotschyi, C.pseudoreflexa, C.pseudoscabiosa, C.pterocaula, C.ptosimopappa, C.ptosimopappoides, C.pulchella, C.reflexa, C.regia, C.rhizantha, C.rhizocalathium, C.rigida, C.rupestris, C.sakariyaensis, C.salicifolia, C.saligna, C.salonitana, C.sclerolepis, C.scopulorum, C.sennikoviana, C.sericea, C.serpentinica, C.sieheana, C.sipylea, C.sivasica, C.solstitialis, C.sosnowskyi, C.spectabilis, C.spicata, C.spinosa, C.stapfiana, C.stereophylla, C.stevenii, C.subcordata, C.szovitsiana, C.tardiflora, C.thracica, C.tomentella, C.tossiensis, C.tuzgoluensis, C.ulrichiorum, C.urvillei, C.vanensis, C.vermiculigera, C.virgata, C.wagenitzii, C.werneri, C.wiedemanniana, C.yaltirikii, C.yozgatensis, C.zarrei, C.zeybekii, C.ziganensis




Kaynaklar
  1. Davis,P.H., Cullen,J., & Coode,M.J. (1962-1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press (Çeviri: Ölez S., 2021)
  2. Bona, M. (2006). Bazı Centaurea Türleri̇ Üzeri̇nde Nümeri̇k Taksonomi̇k Çalışmalar [Unpublished master's thesis]. İstanbul Üni̇versi̇tesi̇ Fen Bi̇li̇mleri̇ Ensti̇tüsü Biyoloji Anabilim Dalı Botanik Programı PDF
  3. Centaurea solstitialis. (2021). https://wiki.bugwood.org/Centaurea_solstitialis
  4. Washington State noxious weed control board. (2021). Washington State Noxious Weed Control Board. https://www.nwcb.wa.gov/weeds/yellow-starthistle
  5. NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
  6. Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
  7. Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
  8. IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)