floranatolica
 
Ara Üye girişi DDbtn
-
Frangula dodonei
 
Acarlar Longozu / Karasu / Sakarya - Ekim 2018 © Serdar Ölez
Frangula dodoneiFrangula dodoneiFrangula dodoneiFrangula dodoneiFrangula dodoneiFrangula dodoneiphotos
Gözlem bildir
Barut Ağacı
Rhamnaceae / Frangula / Frangula dodonei
mapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmap
Barutağacı (Frangula dodonei) Cehrigiller (Rhamnaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Çatalca-Kocaeli, Batı, Orta ve Doğu Karadeniz, Asıl Ege, Yukarı Sakarya, Yukarı Kızılırmak, Konya, Yukarı Fırat, Erzurum-Kars, Yukarı Murat-Van, Hakkari alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. Türkiyr´nin yanı sıra Avrupa’nın çoğu bölgesi ve Altay Cumhuriyeti’nin doğusuna doğru bulunan bölgelerde yayılış gösterir. 10-1700 m yükseltilerde doğal olarak bulunur.10-1700 m yükseklikler arasında; ormanlar (çoğunlukla Alnus glutinosa ile birlikte), çalılıklar ve dere kenarlarında gelişim gösterirler.

Bilimsel olarak Frangula dodonei Ard. şeklinde tanımlanır.

Frangula etimolojisi

Farngula muhtemelen Latincede ʽkırmakʼ anlamına gelen frango kelimesi ile, küçültme sıfatı olarak kullanılan -ula sonekinin birleşiminden türetilmiştir; ince dallarının kırılganlığını ima eder. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. Ard. kısaltması bilim insanı Pietro Arduino (1728-1805) için kullanılmıştır.

Morfoloji


2-5 metre (nadiren daha kısa) boylanabilen çalı veya küçük ağaçtır. Yapraklar ters yumurtamsı-elips ya da dikdörtgensi-mızrak şeklinde, 3.5-8.5 cm uzunluğunda, hemen hemen sivri uçlu, nadiren kütçe, alt yüzde damarlar boyunca bulunan basık tüyler hariç her iki yüz de tüysüzdür; yan damarlar 5-11 çift; yaprak sapı 1-2 cm uzunluğunda ve yumuşak tüylüdür. Meyve 6-10 mm çapında, olgunlaştığında siyah renklidir. Çiçeklenme zamanı haziran-temmuz aylarıdır.


Türkiye´de biri endemik olmak üzere 2 alttürü vardır. Alttürlere ilişkin ayrım anahtarı aşağıdaki gibidir (Yaltırık, 1967):

Frangula dodonei subsp. dodonei: Yaprak ayası ters yumurtamsı-elips şeklinde, 3.5-8.5 cm uzunluğunda; yan damarlar 7-11 çift; genç sürgünler basık yumuşak tüylüdür. Türkiye, Avrupa’nın çoğu bölgesi ve Altay Cumhuriyeti’nin doğusuna doğru bulunan bölgelerde yayılış gösteren Avrupa-Sibirya Elementi olan bir taksondur. Ormanlık (çoğunlukla Alnus glutinosa ile birlikte), çalılık alanlarda ve akarsu kenarlarında, 10-1700 m yükseltilerde doğal olarak bulunur. Türkiye’de Artvin, İstanbul, Sakarya, Bolu, Kastamonu, Samsun, Ankara, Kayseri, Denizli ve Konya illerinde yayılış gösterir.

Frangula dodonei subsp. pontica: Yaprak ayası dikdörtgensi-mızrak şeklinde, 4-5.5 x 1.5-2.2 cm; yan damarlar 5-7 çift; genç sürgünler tüysüzdür. Ülkemiz için endemik olan bu alttür, Tunceli, Erzincan, Bitlis ve Hakkâri illerinde, akarsu boyunca, taşlık yamaçlarda,1700-1800 m yükseltilerde yayılış gösterir.



listMaplistPiclist

Gözlemler


Frangula dodoneiTurnadere / Pülümür / Tunceli
Haziran 2022 ©Serdar Ölez
Frangula dodoneiKıbrıs / Mamak / Ankara
Haziran 2016 ©Serdar Ölez
Frangula dodoneiKıbrıs / Mamak / Ankara
Haziran 2016 ©Fuat Turan
Frangula dodoneiAltunhüseyin / Pülümür / Tunceli 
Eylül 2019 ©Mustafa Gökmen
Frangula dodoneiGüroymak / Bitlis
Temmuz 2021 ©Mustafa Gökmen
Frangula dodoneiAcarlar Longozu / Karasu / Sakarya
Ekim 2018 ©Serdar Ölez
Benzer taxonlar
Türkiye´de doğal yayılan F. dodonei taksonları: Frangula dodonei subsp. dodonei, Frangula dodonei subsp. pontica
Türkiye´de doğal yayılan Frangula türleri: F.dodonei




Kaynaklar
  1. Akkemik, Ü. (Ed). 2018. Türkiye’nin Doğal-Egzotik Ağaç ve Çalıları. Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. 684s.
  2. Yaltırık, F. 1967d. Frangula Mill. In: Davis PH (ed.) Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vol. 2, pp. 525-526. Edinburgh; Edinburgh University Press.
  3. NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
  4. Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
  5. Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
  6. IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)