floranatolica
 
Ara Üye girişi DDbtn
-
Carthamus lanatus
 
Deveci / Karakoçan / Elâzığ - Temmuz 2021 © Serdar Ölez
Carthamus lanatusCarthamus lanatusCarthamus lanatusCarthamus lanatusCarthamus lanatus
Gözlem bildir
Sarıdiken
Asteraceae / Carthamus / Carthamus lanatus
mapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmap
Sarıdiken (Carthamus lanatus) Papatyagiller (Asteraceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Istranca, Çatalca-Kocaeli, Ergene, Güney Marmara, Batı, Orta ve Doğu Karadeniz, Asıl Ege, İç Batı Anadolu, Yukarı Sakarya, Orta Kızılırmak, Yukarı Kızılırmak, Konya, Yukarı Fırat, Erzurum-Kars, Yukarı Murat-Van, Hakkari, Antalya, Adana, Orta Fırat, Dicle alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. Deniz seviyesi ile 2290 m yükseklikler arasında; kuru yamaçlar ve döküntü alanlarda, nadas tarlalarında yetişirler.


Türkçe literatürde genellikle Sarıdiken olarak adlandırılsa da, bazı yörelerde aspir olarak bilinir. Bilimsel olarak Carthamus lanatus L. şeklinde tanımlanır.

Carthamus etimolojisi

Carthamus cins adı tekstil boyama için bu çiçeklerinin kullanımına atıfta bulunarak Arapçada boya anlamına gelen qurtum [قرطم] boya fiilinden türemiştir. Sözcük ayrıca bazı Roman dillerine de girmiştir, örneğin, İtalyancada cartamo veya Katalan càrtam, İspanyolcada cártamo kelimesi kullanılmaktadır.

lanatus etimolojisi

Lanatus Latincede `yün´ anlamına gelen lana kelimesinden türetilmiştir; lanatus Latincede `yünlü, yünden müteşekkil´ anlamına gelir; türün belli bir bölgesindeki tüy örtüsüne işaret eder. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. L. kısaltması bilim insanı Carl Linnaeus (1707-1778) için kullanılmıştır; Linnaeus modern taksonominin babası, İsveçli bir botanikçi, doktor ve zoologdur.

Morfoloji


15 -75 cm boylanabilen, tek yıllık, otsu bir türdür. Gövdeler kahverengimsi veya saman rengidir, seyrek yeya yoğun ülgerli tüylüdür. Sap yaprakları yumurtamsı-sivri uçlu dış hatlarda ve dikenler hariç 30-60 x 10-16 mm boyutlardadır, kenarlar iğne dikenli ve sığ tüysü bölmelidir, taban sapı kavrar durumdadır, yüzey salgılı tüylü-ülgerlidir, genellikle yeşil, nadiren grimsi-yeşil renktedir. Çiçeklenme mayıs-ağustos ayları arasında gerçekleşir. Çiçekler sarı renktedir. Dışta kalan filariler içtekilerin 1.5-2 katı ve 25-45 mm uzunluktadır, gövdeye dik, yaygın veya biraz geriye doğru kıvrımlı olarak çıkar; orta filarilerden itibaren içe doğu kademeli olarak sivri uçlu veya saçaklı uçlulardır.


listMaplistPiclist

Gözlemler


Carthamus lanatusDeveci / Karakoçan / Elâzığ
Temmuz 2021 ©Serdar Ölez
Carthamus lanatusYuvar / Siverek / Şanlıurfa
Temmuz 2021 ©Serdar Ölez
Carthamus lanatusSırakaya / Kahta / Adıyaman
Temmuz 2021 ©Serdar Ölez
Carthamus lanatusAnkara
Aralık 2015 ©İsmail Eker vd.
Carthamus lanatusArıt / Bartın
Aralık 2018 ©Bilge Tunçkol ve ark.
Benzer taxonlar
Türkiye´de doğal yayılan Carthamus türleri: C.caeruleus, C.dentatus, C.glaucus, C.lanatus, C.persicus, C.tenuis, C.tinctorius




Kaynaklar
  1. Davis,P.H., Cullen,J., & Coode,M.J. (1962-1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press (Çeviri: Ölez S., 2021)
  2. Carthamus lanatus. (2021, April 8). Kocaeli Bitkileri. https://kocaelibitkileri.com/carthamus-lanatus/
  3. NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
  4. Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
  5. Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
  6. IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)